ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Ο ΥΜΝΟΣ ΤΟΥ ΚΑΡΕΚΛΟΚΕΝΤΑΥΡΟΥ

Φαντάσου έναν καρεκλοκένταυρο με αποκολλημένα τα πισινά του, να έρπει προς το νέο του αξίωμα. Μοιάζει με αλλόκοτο μαλάκιο, αηδιαστικά απροστάτευτο και εμετικά θλιβερό. Την ώρα που πανικόσυρτο, σπεύδει να οχυρωθεί στο νέο του κέλυφος. Ίσως, γι' αυτό και κανένας από τους γυμνόποδες αδελφούς μου, δεν το πατάει. Τόσο πολύ το σιχαίνονται.
Κώστας Ι. Γιαλίνης

ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΕ (Translate)

Πέμπτη 21 Φεβρουαρίου 2013

15ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης – Εικόνες του 21ου Αιώνα 15 - 24 Μαρτίου 2013


HIGHLIGHTS 15ου ΦΝΘ
  
Με την αντίστροφη μέτρηση για το 15ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης – Εικόνες του 21ου Αιώνα να έχει ήδη ξεκινήσει, σας παρουσιάζουμε ορισμένα από τα highlights της φετινής διοργάνωσης: 
  • Η αποκαλυπτική ταινία The Invisible War του ανατρεπτικού Κέρμπι Ντικ, υποψήφια στα φετινά Όσκαρ στην κατηγορία καλύτερου ντοκιμαντέρ, σοκάρει φέρνοντας στο φως ένα καλά κρυμμένο μυστικό: τους βιασμούς γυναικών εντός του αμερικανικού στρατού. 
  • Η Αγορά, πολύτιμο κομμάτι του Φεστιβάλ, δηλώνει δυναμικό «παρών» στη 15η διοργάνωση:
 - Φέτος η Αγορά φιλοξενεί τον αριθμό-ρεκόρ των 520 ταινιών, ανάμεσα στις οποίες περιλαμβάνεται το μεγαλύτερο μέρος της ελληνικής παραγωγής, καθώς και μια επιλογή από τις καλύτερες ταινίες της χρονιάς που έχουν ταξιδέψει και σε πολλά φεστιβάλ του εξωτερικού.
- Την Αγορά θα επισκεφτούν περισσότεροι από 55  ξένοι επαγγελματίες του κινηματογραφικού χώρου.
- Για πρώτη φορά στα φετινά Docs in Progress θα δοθεί βραβείο από την εταιρία οπτικοακουστικών υπηρεσιών Authorwave. 
- Συνεχίζονται τα επιτυχημένα Market Talks, ένας πρακτικός οδηγός για ντοκιμαντερίστες, στο πλαίσιο του οποίου διακεκριμένοι επαγγελματίες του κινηματογραφικού χώρου, θα δώσουν χρηστικές πληροφορίες στους δημιουργούς.
- Φέτος, η Αγορά διοργανώνει μια νέα δράση, παρέχοντας συμβουλές σε έλληνες και ξένους σκηνοθέτες και παραγωγούς όσον αφορά στα χρηματοδοτικά προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 

  • Δυο διακεκριμένες ντοκιμαντερίστριες, η Bρετανίδα Κιμ Λοντζινότο και η Tσέχα Χελένα Τρεστίκοβα, γνωστές στο κοινό του Φεστιβάλ μέσα από αφιερώματα που έχει πραγματοποιήσει στο έργο τους, επιστρέφουν στο 15ο ΦΝΘ με τις νέες ταινίες τους. Το ντοκιμαντέρ Salma της Κιμ Λοντζινότο αφηγείται τη συγκλονιστική ιστορία της ομώνυμης ηρωίδας, η οποία αποδεσμεύτηκε από το σκληρό πεπρωμένο των γυναικών της Ινδίας κι έκανε τη φωνή της να ακουστεί μέσα από την ποίηση και την πολιτική. Από την άλλη, η ταινία Private Universe της Χελένα Τρεστίκοβα παρακολουθεί με τη διεισδυτική της ματιά τη ζωή μιας οικογένειας κατά τη διάρκεια 37 ετών, εκθέτοντας τις κρυφές πτυχές της αλλά όσα διαμόρφωσαν το σύγχρονο πρόσωπο της Τσεχίας.      

15ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης – Εικόνες του 21ου Αιώνα 15 - 24 Μαρτίου 2013


15 ΧΡΟΝΙΑ ΦΕΣΤΙΒΑΛ   Μια συναρπαστική διαδρομή

Το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης – Εικόνες του 21ου Αιώνα συμπληρώνει φέτος 15 χρόνια ζωής και γιορτάζει πανηγυρικά την τέχνη του ντοκιμαντέρ παρουσιάζοντας ένα επετειακό αφιέρωμα με ταινίες που χαρακτήρισαν το θεσμό από τη γέννησή του έως σήμερα.

Στην 15η διοργάνωση που θα πραγματοποιηθεί από τις 15 ως τις 24 Μαρτίου 2013 θα θυμηθούμε ντοκιμαντέρ που αγαπήθηκαν και εντυπώθηκαν στη μνήμη. Ντοκιμαντέρ που διαμόρφωσαν τη φυσιογνωμία και το χαρακτήρα του φεστιβάλ, καθορίζοντας την εξέλιξη και την πορεία του μέσα στο χρόνο. Ντοκιμαντέρ δημοφιλή και πολυσυζητημένα, τα οποία κέρδισαν το ενδιαφέρον του κοινού χάρη σε ένα ελκυστικό συνδυασμό ενημέρωσης και ψυχαγωγίας.

Με θέματα άλλοτε οικεία στο θεατή κι άλλοτε εστιασμένα σε άγνωστες πτυχές της καθημερινότητας, τα ντοκιμαντέρ του αφιερώματος συναρπάζουν, προβληματίζουν και συγκινούν, ανοίγοντας ένα παράθυρο στον κόσμο.

Δημιουργοί που έχουν δώσει τα διαπιστευτήριά τους στο χώρο του σινεμά τεκμηρίωσης δηλώνουν δυναμικό «παρών» στις ταινίες του αφιερώματος:  Οι Πατρίσιο Γκουσμάν (Νοσταλγώντας το φως, 2010),  Βίκτορ Κοσακόφσκι (Ζήτω οι αντίποδες!, 2011), Τζούλια Ράιχαρτ και Στίβεν Μπόγκναρ (Ένα λιοντάρι στο σπίτι, 2006), Αντρέι Φίντικ (Το κινητό σινεμά των ονείρων, 1998), Τζο Μπέρλιντζερ (Φαιά ουσία, 2004) και  Κιμ Λοντζινότο (Τα κορίτσια απ’ την Γκαέα, 2000, συν-σκηνοθεσία με την Τζέινο Γουίλιαμς) διαγράφουν σαγηνευτικά οδοιπορικά που φέρνουν στο προσκήνιο καλά κρυμμένα μυστικά της ανθρώπινης πραγματικότητας.

Το αφιέρωμα του 15ου ΦΝΘ περιλαμβάνει ντοκιμαντέρ που άφησαν εποχή, όπως το πολυβραβευμένο και αποκαλυπτικό Η εταιρεία/The Corporation των Τζένιφερ Άμποτ και Μαρκ Άκμπαρ (2003), με θέμα τις μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες που δρουν παγκοσμίως ως κυρίαρχες οικονομικές, πολιτικές και κοινωνικές δυνάμεις, με ολέθριες συνέπειες. Ανάμεσα στο ντοκιμαντέρ και τη μυθοπλασία, η συγκινητική Ιστορία της καμήλας που δάκρυσε/The Story of The Weeping Camel των Μπιαμπασούρεν Νταβά και Λουίτζι Φαρλόνι (2003), μας ταξιδεύει στο χώρο και το χρόνο, με φόντο την έρημο Γκόμπι και οδηγό τις αρχέγονες τοπικές παραδόσεις. Ιδιαίτερη αίσθηση προκάλεσε Η λέσχη των τυχερών ανθρώπων/Lucky People Center International των Έρικ Πάουζερ και Γιόχαν Σέντερμπεργκ (1998). Οι σκηνοθέτες, μέλη της ομώνυμης κολεκτίβας κινηματογραφιστών και μουσικών, συνθέτουν ένα καταιγιστικό κολάζ ήχων και εικόνων εστιάζοντας σε μια σειρά από απίθανους χαρακτήρες.

Στην πορεία του φεστιβάλ, οι θεατές ξεχώρισαν ντοκιμαντέρ τα οποία μακριά από κάθε στοιχείο εντυπωσιασμού και πρόκλησης, επέλεξαν να αφηγηθούν συγκλονιστικές, βαθιά ανθρώπινες ιστορίες: Το Φθινοπωρινό χρυσάφι/Autumn Gold του Γιαν Τενχάβεν (2010), χρονολογεί τα κατορθώματα μιας ομάδας υπερήλικων αθλητών του στίβου. Το βραβευμένο Σάρκα και αίμα μου / My Flesh and Blood του Τζόναθαν Καρς (2003), έχει ως πρωταγωνίστρια μια γυναίκα – θετή μητέρα έντεκα παιδιών με ειδικές ανάγκες. Στα παιδιά επικεντρώνεται και το ντοκιμαντέρ Από πού πάμε σπίτι μας/Which Way Home (2009) της Ρεμπέκα Καμίζα, που ακολουθεί ασυνόδευτους ανήλικους μετανάστες με προορισμό τις ΗΠΑ, σε μια περιπλάνηση γεμάτη εμπόδια, με πυξίδα την αβεβαιότητα.

Τα προσωπικά βιώματα των δημιουργών έτσι όπως οι ίδιοι τα αποτυπώνουν στο φακό, καθηλώνουν με την τόλμη και τον αυθορμητισμό τους. Στην ταινία Την ήξερα όταν ήταν αγόρι /Shes a Boy I Knew (2007), η ντοκιμαντερίστρια Γκουέν Χόουερθ καταγράφει τη μεταμόρφωσή της από άνδρα σε γυναίκα, σε αλληλεπίδραση με τον κοινωνικό και οικογενειακό της περίγυρο. Η σκηνοθέτιδα Κίμπερλι Ριντ στο ντοκιμαντέρ Άσωτοι γιοι/Prodigal Sons (2008) μυεί με λεπτότητα το θεατή στα μυστικά της οικογένειάς της, σε ένα φιλμ με αναπάντεχες ανατροπές.    

Αφοπλιστικές ιστορίες ανθρώπων της διπλανής πόρτας, όπως καταγράφονται σε ελληνικά ντοκιμαντέρ, διεκδίκησαν και κέρδισαν την προσοχή του κοινού του φεστιβάλ. Μια παρέα παιδιών διεκδικεί έναν χώρο για το αυτονόητο δικαίωμά τους στο παιχνίδι, στο ντοκιμαντέρ Τα παιδία δεν παίζει των Άγγελης Ανδρικοπούλου και Αργύρη Τσεπελίκα (2009), το οποίο με ευαισθησία και χιούμορ σκιαγραφεί την ηλικία της αθωότητας. Μια δυνατή ιστορία αγάπης ενός ηλικιωμένου ζευγαριού εκτυλίσσεται με φόντο τον Ψηλορείτη, στο ντοκιμαντέρ Οι εραστές της Αξού του Νίκου Λυγγούρη (2007). Μια διαφορετική πλευρά του έρωτα, ιδωμένη μέσα από χιουμοριστική ματιά, αναδεικνύει το ντοκιμαντέρ Sugar Τown – οι γαμπροί του Κίμωνα Τσακίρη (2005), με πρωταγωνιστές υποψήφιους γαμπρούς από τη Ζαχάρω της Πελοποννήσου, οι οποίοι αναζητούν το άλλο τους μισό στη Ρωσία.  Η ταινία Docville - Λασκάρεως 99, Αθήνα της Κατερίνας Πατρώνη (2011) αποκαλύπτει το ανθρώπινο πρόσωπο της οικονομικής κρίσης μέσα από τις εξομολογητικές αφηγήσεις δύο γυναικών.  Ζητήματα ταυτότητας, κουλτούρας και οικογένειας πραγματεύεται το ντοκιμαντέρ Σαγιόμι του Νίκου Νταγιαντά (2011), με ηρωίδα μια γυναίκα από την Ιαπωνία η οποία ζει στην Κρήτη παντρεμένη με Έλληνα, και επισκέπτεται την πατρίδα της έπειτα από 35 χρόνια.

Η πλήρης λίστα ταινιών του αφιερώματος θα ανακοινωθεί σύντομα.

15ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης – Εικόνες του 21ου Αιώνα 15 - 24 Μαρτίου 2013


ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΠΑΤΡΙΣΙΟ ΓΚΟΥΣΜΑΝ

Είμαστε ποιητές που προσπαθούν να βρουν στο χρόνο και τον τόπο, αληθινά αποτυπώματα των ανθρώπων
Πατρίσιο Γκουσμάν

Ο Πατρίσιο Γκουσμάν έχει αφήσει το δικό του αποτύπωμα στην τέχνη του ντοκιμαντέρ υπογράφοντας έργα που ξεπερνούν το χρόνο και τον τόπο. Στην καρδιά των ιστορικών συγκυριών, ο Γκουσμάν ανακαλύπτει και ξεδιπλώνει το ταλέντο του, καταγράφοντας με το φακό του γεγονότα που διαμόρφωσαν μια νέα ανθρώπινη πραγματικότητα.

Το επετειακό 15ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης θα πραγματοποιήσει αφιέρωμα στο χιλιανό σκηνοθέτη, ο οποίος θα δώσει το παρών στη διοργάνωση για να μοιραστεί τις ταινίες του με το κοινό. Το αφιέρωμα συνοδεύεται και από μια δίγλωσση έκδοση για το έργο του δημιουργού.

Απ’ τους σημαντικότερους ντοκιμαντερίστες παγκοσμίως, ο Πατρίσιο Γκουσμάν γεννήθηκε το 1941 στο Σαντιάγκο της Χιλής. Σπούδασε κινηματογράφο στη Μαδρίτη και στα τέλη της δεκαετίας του ’60 επέστρεψε στην πατρίδα του με στόχο να πραγματοποιήσει την πρώτη του ταινία μυθοπλασίας. Η κοινωνικοπολιτική έκρυθμη κατάσταση που επικρατούσε όμως τη δεδομένη στιγμή στη Χιλή άλλαξε ριζικά τα σχέδια του δημιουργού, καθορίζοντας – σχεδόν ορίζοντας - την μετέπειτα πορεία του.

Κατά την προεκλογική εκστρατεία του Σαλβαδόρ Αλιέντε, ο Γκουσμάν στρέφει την κάμερά του σε όσα  διαδραματίζονται στους δρόμους της Χιλής, οριοθετώντας την αρχή ενός έργου – σταθμού στη φιλμογραφία του. Η μάχη της Χιλής (1972-’79), χωρισμένη σε τρία μέρη - Η εξέγερση της μπουρζουαζίας, Το πραξικόπημα, Η δύναμη του λαού – αποτελεί το καθηλωτικό χρονικό μιας εποχής που σηματοδότησε την πρόσφατη ιστορία της χώρας. Η διακυβέρνηση και το όραμα του Αλιέντε, το πραξικόπημα Πινοσέτ, οι ραγδαίες κοινωνικές μεταβολές, όλα καταγράφονται εν τη γενέσει τους και ταυτόχρονα αναλύονται με βάση τη μαρξιστική θεωρία. Το έργο ολοκληρώθηκε μέσα σε πέντε χρόνια, ωστόσο διατρέχει όλη την κινηματογραφική πορεία του Γκουσμάν. Ο χιλιανός σκηνοθέτης ανασύρει συχνά ντοκουμέντα, εικόνες και μνήμες από τη Μάχη της Χιλής, ως αντίδοτο ενάντια στη λήθη.

Μετά το πραξικόπημα, θεωρείται persona non grata από το καθεστώς. Συλλαμβάνεται και κρατείται για σύντομο χρονικό διάστημα, πριν καταφέρει να διαφύγει από τη χώρα το Νοέμβριο του 1973. Ταξιδεύει στην Κούβα, στην Ισπανία και τη Γαλλία, απ’ όπου, εξόριστος πλέον, υπερασπίζεται τα ‘πιστεύω’ του και στηλιτεύει την πολιτική κατάσταση στη Χιλή, με όπλο του την κάμερα.

Στα ντοκιμαντέρ Χιλή, η επίμονη μνήμη (1997) και Χιλή, ένας γαλαξίας προβλημάτων (2010), ο Γκουσμάν θέτει ερωτήματα που σχετίζονται με τη μνήμη και την διαρκή προσπάθεια ενός λαού να επουλώσει τα τραύματα του παρελθόντος, ενώ Η υπόθεση Πινοσέτ (2001), με αφορμή τη σύλληψη του Πινοσέτ στο Λονδίνο, δίνει φωνή στα ίδια τα θύματα που επέζησαν για να καταθέσουν ενώπιον των αρχών όσα βίωσαν. Το ντοκιμαντέρ Σαλβαδόρ Αλιέντε (2004), σε πρώτο πρόσωπο, αποτίνει φόρο τιμής στο χιλιανό πολιτικό και την ίδια στιγμή συνιστά μια εξομολόγηση του Γκουσμάν για την επιρροή που άσκησε η προσωπικότητα του Αλιέντε στη ζωή του. Εκτός από δικό του και αρχειακό υλικό, στην ταινία για τον Αλιέντε, ο κινηματογραφιστής χρησιμοποιεί και πλάνα που είχε γυρίσει ο Γιόρις Ίβενς, απ’ τους θεμελιωτές της τέχνης του ντοκιμαντέρ, συνθέτοντας, το πιο προσωπικό του ίσως έργο.

Εξίσου πολιτική, ωστόσο με διαφορετικό θεματικό άξονα είναι η ταινία του σκηνοθέτη, Ο σταυρός του νότου (1992), στην οποία θίγει ζητήματα θρησκείας, πνευματικότητας και μύθων, όπως αυτά εμφανίζονται στη Λατινική Αμερική. «Μ’ αρέσει αυτή η ταινία γιατί είναι η περιγραφή ενός τελετουργικού το οποίο δεν μπορώ να εξηγήσω», αναφέρει ο ίδιος ο Γκουσμάν. Και συμπληρώνει: «Δεν είναι ένα παιδαγωγικό φιλμ, αλλά ένα μίγμα ιστορίας και θρησκευτικού στοχασμού».

Το 2010, ο Γκουσμάν υπογράφει το ντοκιμαντέρ Νοσταλγώντας το φως (2010), την πιο ώριμη στιγμή της φιλμογραφίας του, ένα υπαρξιακό δοκίμιο, στο οποίο αναμοχλεύει με ποιητική διάθεση, όλα όσα τον συγκινούν και τον παρακινούν ως άνθρωπο και ως δημιουργό. Αναμφισβήτητα, ένα πολιτικό σχόλιο για τα ‘φαντάσματα’ που κληρονόμησε στη Χιλή το καθεστώς Πινοσέτ, το Νοσταλγώντας το φως, ταξιδεύει στο χώρο - στην έρημο Ατακάμα - και το χρόνο, συνδέοντας τις αρχές της αστρονομίας και της αρχαιολογίας με κοινό παρονομαστή την ανθρώπινη ύπαρξη.

Αδιάκοπος υπηρέτης του σινεμά τεκμηρίωσης, όταν δεν κινηματογραφεί, ο Γκουσμάν διδάσκει την τέχνη του ντοκιμαντέρ σε πανεπιστήμια στην Ευρώπη και τη Λατινική Αμερική, ενώ έχει ιδρύσει και το Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ του Σαντιάγκο. Το έργο του, συμπορεύεται με την Ιστορία, εξελίσσεται και εμπνέει τόσο τους θεατές, όσο και την επόμενη γενιά δημιουργών. 

«Καρλ Ντράγιερ: Amor omnia»


Ταινιοθήκη Θεσσαλονίκης
 
Η Ταινιοθήκη Θεσσαλονίκης συνεχίζει τη δραστηριότητά της παρουσιάζοντας ένα αφιέρωμα στον κορυφαίο δανό δημιουργό Καρλ Ντράγιερ. Το αφιέρωμα, το οποίο τιτλοφορείται «Καρλ Ντράγιερ: Amor omnia», θα πραγματοποιηθεί από την Πέμπτη 31 Ιανουαρίου έως την Κυριακή 3 Φεβρουαρίου 2013 στην Αίθουσα Τάκης Κανελλόπουλος (Μουσείο Κινηματογράφου - Ταινιοθήκη Θεσσαλονίκης, Αποθήκη Α΄, Λιμάνι).  

Το αφιέρωμα περιλαμβάνει τέσσερις εμβληματικές ταινίες του σκηνοθέτη: Το πάθος της Ζαν ντ’ Αρκ / La passion de Jeanne DArc, (Γαλλία, 1928), Μέρες οργής / Vredens Dag (Dies Irae) (Δανία, 1943), Ο λόγος / Ordet (Δανία, 1955) και Γερτρούδη / Gertrud (Δανία, 1964).
Ο Καρλ Ντράγιερ (1889-1968) υπήρξε μια από τις μεγαλύτερες μορφές του κινηματογράφου, ένας από τους πιο αυθεντικούς δημιουργούς της έβδομης Τέχνης. Σκηνοθέτης αυστηρός, απαιτητικός και ασυμβίβαστος, μ' ένα μοναδικό κινηματογραφικό ύφος. Γύρισε δέκα ταινίες την εποχή του βωβού, από το 1918 έως το 1931, και μόνο τέσσερις μέχρι το τέλος της ζωής του, καθώς υπήρξε ανυποχώρητος σε ό,τι αφορά στο καλλιτεχνικό του όραμα, γι' αυτό και συγκρούστηκε με τους παραγωγούς, πληρώνοντας το τίμημα. Ο στόχος του ήταν ξεκάθαρος απ’ την αρχή: «να αναπαράγω, με όση περισσότερη ειλικρίνεια μπορώ, συναισθήματα όσο γίνεται πιο ειλικρινά».

Η πλειονότητα των ηρωίδων του είναι κυρίως θύματα είτε της τυραννίας των αντρών είτε της μισαλλοδοξίας της κοινωνίας και αντιπροσωπεύουν το πάθος της ζωής, την αναρχία της παρέκκλισης, την εσωτερική ανάγκη της διαφορετικότητας ενάντια στην ισοπεδωτική λογική του νόμου και των οργανωμένων κοινωνικών θεσμών. Με ένα μοναδικό κινηματογραφικό στυλ, το οποίο ο ίδιος όρισε ως «αυτό που χαρίζει στο έργο ψυχή», ο Ντράγιερ ήταν ένας από τους πρώτους που αντιμετώπισε τη νέα εφεύρεση των κινούμενων εικόνων ως τέχνη. Tο γεγονός αυτό θα τον οδηγήσει σε ρήξη με τη βιομηχανία του θεάματος, κυρίως με την έλευση του ομιλούντος κινηματογράφου. 
Στις ταινίες του, μέσω της αφαίρεσης και της αποκάθαρσης των δραματουργικών στοιχείων από καθετί περιττό, ανέδειξε το απολύτως απαραίτητο, το ουσιώδες, κινηματογραφώντας την εσωτερική και όχι την εξωτερική ζωή των ηρώων. Tο «φωτοστέφανο» πνευματικότητας που εμφανίζεται στις ταινίες του, δεν είναι, όπως ερμηνεύτηκε εσφαλμένα από πολλούς, η διάχυση του θεϊκού στην εικόνα, αλλά το απόσταγμα από το στράγγισμα της πραγματικότητας. To ρηξικέλευθο έργο του  Ντράγιερ, πάντα πιο μπροστά από την εποχή του, ήταν φυσικό να γίνει αντικείμενο παρανόησης και να παγιδευτεί σε μονομερείς θεολογικές ερμηνείες, βασισμένες κυρίως στις ταινίες  Tο πάθος της Zαν Nτ'Aρκ, Mέρες Oργής και O λόγος, που θα εγκλωβίσουν το έργο ενός κατ' εξοχήν ρεαλιστή δημιουργού, είτε σε μια μεταφυσική διάσταση είτε σ' έναν στείρο θρησκευτικό μυστικισμό. Mε άλλα λόγια, ο υπερβατικός Ντράγιερ, εγκλωβισμένος σε μια χριστιανική προβληματική. Tίποτα το λιγότερο αληθές.
O Ντράγιερ υπήρξε, πρώτα απ' όλα, ένας εφευρέτης του κινηματογράφου, ένας πρωτοπόρος που σφυρηλάτησε το συντακτικό της κινηματογραφικής γλώσσας, βάζοντας τα θεμέλια της νέας τέχνης. Aν υπάρχει πνευματικότητα και ομορφιά ψυχής στο έργο του, αυτή πηγάζει από την όσμωση μορφής-περιεχομένου. Σ' όλο του το έργο, ο Ντράγιερ πολέμησε τον φανατισμό, τον θρησκευτικό δογματισμό, τη μισαλλοδοξία, την προκατάληψη και υπερασπίστηκε τη μοναδικότητα του ατόμου και το δικαίωμα της εξέγερσης ενάντια σε κάθε μορφή εξουσίας. H αλήθεια και το εσωτερικό φως των ταινιών του, που δεσπόζουν σαν επιβλητικός καθεδρικός ναός στην ιστορία του κινηματογράφου, προέρχεται από τη σύγκρουση ανάμεσα στην ψυχή και στο σώμα, στην ύλη και το πνεύμα, και αποτελούν μια κορυφαία κατάκτηση της παγκόσμιας καλλιτεχνικής κληρονομιάς.
Πώληση εισιτηρίων: Μουσείο Κινηματογράφου – Ταινιοθήκη Θεσσαλονίκης (Αποθήκη Α΄, Λιμάνι, τηλ. 2310-508.398, cinematheque@filmfestival.gr).
Τιμή εισιτηρίου: 4 ευρώ (γενική είσοδος), 3 ευρώ (για τα μέλη).
Κάρτα μέλους: 1 ευρώ.

ΑΦΙΕΡΩΜΑ «ΚΑΡΛ ΝΤΡΑΓΙΕΡ: AMOR OMNIA»

Πρόγραμμα προβολών
31/01/2013:                 18.45      Μέρες οργής
                                    21.00      Το πάθος της Ζαν ντ’ Αρκ
01/02/2013:                 18.45      Ο λόγος
21.00     Γερτρούδη

02/02/2013:                 18.45       Γερτρούδη
21.00       Ο  λόγος

03/02/2013:                 18.45       Το πάθος της Ζαν ντ’ Αρκ
21.00       Μέρες οργής
Οι ταινίες
Το πάθος της Ζαν ντ’ Αρκ / La passion de Jeanne DArc
(Γαλλία, 1928)
Ασπρόμαυρη, 98΄

Η δίκη, τα βασανιστήρια, η καταδίκη και ο θάνατος στην πυρά της Ζαν Ντ' Αρκ, συμπυκνωμένα σε μία μέρα. Η Ζαν εμφανίζεται μπροστά στους δικαστές της και η απλότητα των απαντήσεών της τους φέρνει σε δύσκολη θέση. Ένας απ' αυτούς, ο Λουαζελέρ, χρησιμοποιεί ένα στρατήγημα για να την ξεγελάσει, και η Ζαν πέφτει στην παγίδα του. Το Δικαστήριο διατάσσει να την οδηγήσουν στο θάλαμο βασανιστηρίων. Η Ζαν αρνείται να αποκηρύξει τις ιδέες της. Την οδηγούν στο νεκροταφείο του Σεντ-Ουέν, κι εκείνη, μπρος στην πίεση του πλήθους, υπογράφει το χαρτί που ζητούν οι δικαστές. Επιστρέφοντας, όμως, στο κελί της, είναι μόνη της με τις τύψεις της. Απαρνείται το χαρτί που υπέγραψε, και προετοιμάζεται για την πυρά. Οι στρατιώτες την οδηγούν στην κεντρική αγορά, όπου καίγεται ζωντανή.
Ο λαός εξεγείρεται, αλλά οι στρατιώτες απομακρύνουν το πλήθος που κραυγάζει ότι κάηκε μια Αγία.

Μέρες οργής / Vredens Dag (Dies Irae)
(Δανία, 1943)
Ασπρόμαυρη, 100΄

Σ' ένα μικρό χωριό, στη Δανία του 1623, ο πάστορας Άμπσαλον Πέντερσον παντρεύεται την πολύ νεότερή του Αν, κόρη μιας υποτιθέμενης μάγισσας, έχοντας πάρει προηγουμένως την έγκριση των εκκλησιαστικών αρχών. Αυστηρός και τυπικός στα καθήκοντά του, ο Άμπσαλον δε διστάζει να στείλει στην πυρά τη γριά Χέρλοφς Μάρτε, κατηγορώντας την ως μάγισσα. Ο ερχομός του γιου του, Μάρτιν (από τον πρώτο του γάμο), αναστατώνει το σπιτικό του. Ο νεαρός ερωτεύεται τη σχεδόν συνομήλικη μητριά του, κι εκείνη δεν αργεί να ανταποκριθεί. Ο Άμπσαλον μαθαίνει την αλήθεια από το ίδιο το στόμα της Αν και, σοκαρισμένος, πεθαίνει. Στην κηδεία του, η μητέρα του Μερέτε, που ποτέ της δε συμπάθησε την Αν, την κατηγορεί ότι προκάλεσε ηθελημένα το θάνατο του συζύγου της κι ότι είναι μάγισσα. Η Αν ζητά από τον Μάρτιν να την υπερασπιστεί, αλλά αυτός δειλιάζει και παίρνει το μέρος της γιαγιάς του και των φανατισμένων θεολόγων. Απογοητευμένη, η Αν υιοθετεί μια παθητική και αυτοκαταστροφική στάση, ομολογώντας ότι είναι μάγισσα, κι επισύροντας έτσι τη θανατική της καταδίκη στην πυρά.

Ο λόγος / Ordet
(Δανία, 1955)
Ασπρόμαυρη, 126΄

Στη Γιουτλάνδη του 1930, ο γερο-κτηματίας Μπόργκεν, αν και οπαδός των απόψεων του θεολόγου Γκρούντβιγκ που κήρυξε έναν ζωντανό και δυναμικό χριστιανισμό, έχει μια ολότελα δογματική αντίληψη της πίστης, εναρμονισμένη με το αυταρχικό, πατριαρχικό ταμπεραμέντο του. Ο μεσαίος γιος του, Γιοχάνες, από τότε που σπούδασε θεολογία, έχει τρελαθεί, ταυτίζοντας τον εαυτό του με τον Ιησού. Ο μεγαλύτερος γιος του, Μίκελ, κρατώντας αποστάσεις από τον πατέρα του, έγινε άθεος, κάτι όμως που δεν πειράζει τη γυναίκα του, Ίνγκερ, έγκυο στο δεύτερο παιδί τους. Όσο για τον μικρότερο γιο του, Άντερς, αυτός είναι ερωτευμένος με την Αν, την κόρη του ράφτη Πέντερ, ο οποίος είναι οπαδός της Εσωτερικής Αποστολής, μιας θρησκευτικής αίρεσης που τηρεί με δογματική ευλάβεια την αυστηρότητα του λουθηρανικού λόγου. Οι δύο γονείς αρνιούνται το γάμο των παιδιών τους, εξαιτίας των θρησκευτικών διαφορών τους. Ωστόσο, ο Μπόργκεν επισκέπτεται τον Πέντερ για να τον πείσει να δώσει την κόρη του στο γιο του, αλλά η συνάντησή τους καταλήγει σε βίαιη φιλονικία. Στο μεταξύ, η Ίνγκερ έχει προβλήματα με τη γέννα της. Το παιδί της γεννιέται νεκρό, κι ύστερα από λίγο πεθαίνει και η ίδια. Ο Γιοχάνες, που προφήτεψε το θάνατό της, εξαφανίζεται.
Ο Πέντερ έρχεται να εκφράσει τα συλλυπητήριά του, συμφιλιώνεται με τον Μπόργκεν και συγκατατίθεται στο γάμο των παιδιών τους. Ο Γιοχάνες επιστρέφει, κι όλα δείχνουν ότι έχει ξαναβρεί τα λογικά του. Η κόρη της Ίνγκερ τού ζητά να «ξυπνήσει» τη μητέρα της. Εκείνος προφέρει τον Θείο Λόγο και η νεκρή ανοίγει τα μάτια της. Ο Μίκελ ξαναβρίσκει την πίστη του, ενώ ο Άντερς ξαναβάζει σε λειτουργία το εκκρεμές, σημάδι ότι η ζωή ξαναρχίζει στο σπιτικό των Μπόργκεν.
  • Χρυσό Λιοντάρι στο Φεστιβάλ Βενετίας, 1955
Γερτρούδη / Gertrud
(Δανία, 1964)
Ασπρόμαυρη, 115΄
 
Κοπεγχάγη, αρχές του 20ού αιώνα. Η Γερτρούδη, σύζυγος του μεγαλοδικηγόρου Γκούσταβ Κάνινγκ, ανακοινώνει στον άντρα της την πρόθεση της να χωρίσουν, επειδή αισθάνεται ότι δεν την αγαπά. Στη συνέχεια, συναντά τον εραστή της, Έρλαντ Γιάνσον, νεαρό καλλιτέχνη της όπερας, και του ζητά να ζήσουν μαζί. Εκείνος, όμως, της λέει ότι γι' αυτόν η σχέση τους ήταν μια εφήμερη περιπέτεια. Η Γερτρούδη συναντά επίσης τον παλιό εραστή της, Γκάμπριελ Λίντμαν, διάσημο ποιητή, τον οποίο παράτησε πριν μερικά χρόνια για να παντρευτεί τον Κάνινγκ. Ο Γκάμπριελ της ζητά να ξανασυνδεθούν, όμως εκείνη αρνείται να αναβιώσει κάτι που το θεωρεί νεκρό εδώ και πολύ καιρό. Ο Κάνινγκ ζητά από τη Γερτρούδη να μείνει τυπικά σύζυγός του, αλλά και πάλι εκείνη αρνείται. Ξανασυναντάμε τη Γερτρούδη πολλά χρόνια αργότερα. Είναι πια μια ηλικιωμένη γυναίκα που ζει μόνη της στην επαρχία. Ο Άξελ Νίγκρεν, συγγραφέας και πιστός της φίλος από παλιά, την επισκέπτεται στο γραφείο της. Η Γερτρούδη τού διαβάζει το μοναδικό ποίημα που έγραψε, όπου, μεταξύ άλλων, λέει: «Κοίταξέ με. Είμαι ωραία; Όχι, αλλά αγάπησα. Κοίταξέ με. Είμαι νέα; Όχι, αλλά αγάπησα. Κοίταξέ με. Έζησα; Όχι, αλλά αγάπησα». 

«Ίνγκμαρ Μπέργκμαν: Ακτινογραφώντας την ανθρώπινη ψυχή»


Ταινιοθήκη Θεσσαλονίκης
 
Η Ταινιοθήκη Θεσσαλονίκης συνεχίζει τη δραστηριότητά της παρουσιάζοντας ένα αφιέρωμα στον σπουδαίο σουηδό σκηνοθέτη και σεναριογράφο Ίνγκμαρ Μπέργκμαν. Το αφιέρωμα, με τίτλο «Ίνγκμαρ Μπέργκμαν: Ακτινογραφώντας την ανθρώπινη ψυχή», θα πραγματοποιηθεί από την Πέμπτη 14 έως την Κυριακή 17 Φεβρουαρίου 2013 στην Αίθουσα Τάκης Κανελλόπουλος (Μουσείο Κινηματογράφου - Ταινιοθήκη Θεσσαλονίκης, Αποθήκη Α΄, Λιμάνι).  
Το αφιέρωμα περιλαμβάνει τέσσερις ταινίες – σταθμούς στη φιλμογραφία του δημιουργού: Η νύχτα των σαλτιμπάγκων / Gycklarnas afton (Σουηδία, 1953), 
Η έβδομη σφραγίδα / Det sjunde inseglet (Σουηδία, 1957), Μέσα από το σπασμένο καθρέφτη / Såsom i en spegel (Σουηδία, 1961) και Κραυγές και ψίθυροι / Viskningar och rop (Σουηδία, 1972). 
Πώληση εισιτηρίων: Μουσείο Κινηματογράφου – Ταινιοθήκη Θεσσαλονίκης (Αποθήκη Α΄, Λιμάνι, τηλ. 2310-508.398, cinematheque@filmfestival.gr).
Τιμή εισιτηρίου: 4 ευρώ (γενική είσοδος), 3 ευρώ (για τα μέλη).
Κάρτα μέλους: 1 ευρώ.

ΑΦΙΕΡΩΜΑ «ΙΝΓΚΜΑΡ ΜΠΕΡΓΚΜΑΝ:
ΑΚΤΙΝΟΓΡΑΦΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΨΥΧΗ»

Πρόγραμμα προβολών
14/02/2013:                 18.45    Η νύχτα των σαλτιμπάγκων
                                    21.00     Η έβδομη σφραγίδα
15/02/2013:                 18.45     Κραυγές και ψίθυροι
21.00     Μέσα από το σπασμένο καθρέφτη
16/02/2013:                 18.45     Μέσα από το σπασμένο καθρέφτη
21.00     Κραυγές και ψίθυροι
17/02/2013:                 18.45     Η έβδομη σφραγίδα
21.00     Η νύχτα των σαλτιμπάγκων

Οι ταινίες

Η νύχτα των σαλτιμπάγκων / Gycklarnas afton
Σουηδία, 1953
Σκηνοθεσία: Ingmar Bergman, Ασπρόμαυρο, 93΄.

Σουηδία 1900. Το μικρό και ξεπεσμένο τσίρκο Αλμπέρτι περιοδεύει, δίνοντας παραστάσεις σε κωμοπόλεις και χωριά που συναντά τυχαία στο δρόμο του. Καθώς ταξιδεύουν μέσα στην ομίχλη της αυγής, ο αμαξάς Γιενς διηγείται στον Αλμπέρτι την ιστορία του κλόουν Φροστ που τον γελοιοποίησε η γυναίκα του Άλμα, κάνοντας μπάνιο γυμνή μπροστά  σε στρατιώτες που είχαν βγει για άσκηση. Το τσίρκο κάνει μια στάση στη μικρή πόλη όπου τρία χρόνια πριν, ο Αλμπέρτι εγκατέλειψε την γυναίκα του Άγκντα και τα δυο παιδιά του. Ο Αλμπέρτι και η τωρινή νεαρή σύντροφός του Άννα, πηγαίνουν να ζητήσουν μερικά κοστούμια από τον Σίμπεργκ, τον διευθυντή του τοπικού θεάτρου, εισπράττοντας την άρνηση και τον χλευασμό του. Η άθλια διαφημιστική παρέλαση του τσίρκου μέσα στους δρόμους της πόλης, διακόπτεται από την αστυνομία, η οποία και κατάσχει τα άλογα. Ο Αλμπέρτι, αψηφώντας την ζηλοτυπία της Άννας, πηγαίνει να βρει την γυναίκα του για να την πείσει να τα ξαναβρούν και η Άννα τον εκδικείται απατώντας τον με τον ηθοποιό του θεάτρου, Φραντς. Πληγωμένος από την απιστία, ο Αλμπέρτι προκαλεί τον Φραντς και η αναμέτρησή τους στο τέλος της παράστασης, στην πίστα του τσίρκου, καταλήγει σε μια ταπεινωτική και εξευτελιστική ήττα για τον Αλμπέρτι, ο οποίος κάνει μια αποτυχημένη απόπειρα αυτοκτονίας μέσα στην απελπισία και την απόγνωσή του. Το επόμενο πρωινό το καραβάνι ξαναπαίρνει τον δρόμο του... 

Η δωδέκατη ταινία της πλούσιας φιλμογραφίας του Μπέργκμαν, είναι και το εισαγωγικό έργο στον πιο μεστό κύκλο της κινηματογραφικής διαδρομής του και αφορά σε ένα από τα πιο κεντρικά θέματα της προβληματικής του: αυτό της ταπείνωσης και του εξευτελισμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Λέει ο ίδιος: «Ένα από τα εντονότερα συναισθήματα των παιδικών μου χρόνων είναι αυτό της ταπείνωσης, να με έχουν χτυπήσει με λέξεις, πράξεις ή καταστάσεις. Βασικό συστατικό της εκπαίδευσης είναι το στοιχείο της ταπείνωσης...». Επιλέγοντας ως χώρο δράσης τον εξαιρετικά οικείο για αυτόν χώρο του θεάματος και πιο συγκεκριμένα των αγαπημένων του τσιρκολάνων, δεν αντιπαραθέτει μονάχα δύο μορφές τέχνης - το περιπλανώμενο πλανόδιο τσίρκο από την μια και το επίσημο και σοβαρό θέατρο από την άλλη -, αλλά δύο κοσμοθεωρίες, δύο τρόπους να ζει κανείς την ζωή του. Από τη μια μεριά, λοιπόν, το φθηνό λαϊκό θέαμα του τσίρκου, εξαθλιωμένο οικονομικά, εξαχρειωμένο ηθικά, αλλά την ίδια στιγμή πολύ πιο ζωντανό, αισθησιακό, γεμάτο πάθη και ερωτισμό από το ευνουχισμένο αντι-ερωτικό, κομφορμιστικό αστικό θέατρο. Η γέφυρα που ενώνει πρόσκαιρα αυτούς τους δύο κόσμους είναι φτιαγμένη από τα υλικά της προδοσίας, της ζήλιας, της μισαλλοδοξίας, των κατά συνθήκη ψευδών, της απιστίας, του άναρχου πόθου, της ερωτικής αντιζηλίας και αντεκδίκησης, του αστικού χλευασμού... Το πρόσωπο της αγάπης είναι το σεξουαλικό ένστικτο και το κυρίαρχο συναίσθημα αυτό της ταπείνωσης. Η ιστορία του εξευτελισμού του κλόουν από την ίδια του την γυναίκα στην αρχή της ταινίας, κινηματογραφημένη με τη τεχνική του βωβού - σε έξοχο ασπρόμαυρο κοντράστ - προσδίδει στη σεκάνς (ανθολογίας) μια διάσταση ονειρικού εφιάλτη. Τελικά, η αστική υποκρισία θα επικρατήσει, η σαθρή γέφυρα θα γκρεμιστεί, το τσίρκο θα εκδιωχθεί, αλλά θα είναι οι τσιρκολάνοι αυτοί που θα συνεχίσουν να περιπλανώνται με το κάρο τους στον κόσμο και να γεύονται τις μεγάλες πίκρες και τις μικρές χαρές της ζωής, ενώ οι καθώς πρέπει καλοβαλμένοι αστοί θα γίνουν κάδρα κρεμασμένα σε έρημα και ερειπωμένα σπίτια.


Η έβδομη σφραγίδα / Det sjunde inseglet
Σουηδία, 1957
Σκηνοθεσία: Ingmar Bergman, Ασπρόμαυρο, 92΄

Ο ιππότης Μπλοκ με τον υπηρέτη του Γιενς, επιστρέφουν από τις σταυροφορίες σε μια Σουηδία αφανισμένη από την πανούκλα. Στο δρόμο προς το κάστρο, σε μια έρημη ακτή, συναντούν το Θάνατο. Ο ιππότης για να κερδίσει χρόνο, μήπως και μπορέσει να βρει απαντήσεις στις υπαρξιακές αγωνίες και τα μεταφυσικά προβλήματα που τον ταλανίζουν, τού προτείνει να παίξουν μια παρτίδα σκάκι και όταν τελειώσει, αυτή να είναι και η τελευταία του προθεσμία.Ο ιππότης αναρωτιέται διαρκώς γύρω από την ύπαρξη ή όχι του θεού και το νόημα της ζωής, ενώ αντίθετα ο ιπποκόμος του αντιμετωπίζει την πραγματικότητα με κυνισμό και ρεαλισμό, αμφισβητώντας την θρησκευτική πίστη. Δίπλα σ’ αυτούς τους κεντρικούς ήρωες, κινείται μια κουστωδία προσώπων, μια πινακοθήκη χαρακτήρων: ένας  σιδεράς, η γυναίκα του, μια «μάγισσα», ο θεολόγος Ραβάλ και μια ομάδα σαλτιμπάγκων, με επικεφαλής τον Γιόνας, τον Γιοφ τον γελωτοποιό, την γυναίκα του Μία και το μικρό τους παιδί, ενώ ο Θάνατος, μοναχικός και αμείλικτος, τους περιτριγυρίζει και τους παρακολουθεί, συνεχίζοντας και την θανατηφόρα παρτίδα σκάκι με τον ιππότη. Όταν φτάνουν στο κάστρο, η πυργοδέσποινα Κάριν τους υποδέχεται και τους προσκαλεί για φαγητό. Κάποια στιγμή, ο Θάνατος κτυπά την πόρτα και τους παρασέρνει όλους σ’ έναν μακάβριο χορό. Οι μόνοι που σώζονται είναι το ζευγάρι των γελωτοποιών και το παιδί τους.

Η Έβδομη σφραγίδα (ο τίτλος αναφέρεται στις επτά σφραγίδες με τις οποίες είναι δεμένο το βιβλίο του Θεού και μόνον με το σπάσιμο της έβδομης, θα αποκαλυφθεί το μυστικό της ζωής), είναι μια από τις κορυφαίες ταινίες του σουηδού δημιουργού και έχει σαν θέμα την αναζήτηση του Θεού (leit-motiv του  έργου του), σε μια ζωή η μόνη βεβαιότητα της οποίας είναι ο θάνατος. Ο ιππότης βασανίζεται από τα αναπάντητα οντολογικά ερωτήματα γύρω από το νόημα της ύπαρξης και της ζωής, καθώς θέλει να προσεγγίσει τον θεό μέσα από την γνώση και όχι μέσω της πίστης: «Γιατί να είναι αδύνατο να τον συλλάβει κανείς με τις αισθήσεις; Γιατί να κρύβεται μέσα σε μια ομίχλη από μισόλογα, υποσχέσεις και αόρατα θαύματα; Θέλω να απλώσει το χέρι του, να μου μιλήσει και να μου αποκαλυφθεί», σε αντίθεση με τον πραγματιστή ιπποκόμο που θεωρεί τις μεταφυσικές αγωνίες του αφέντη του ανόητες χίμαιρες. Αυτός βέβαια που αποκαλύπτεται δεν είναι παρά ο θάνατος, ανέκφραστος, μοναχικός, αμίλητος και αδυσώπητος, έξοχα ερμηνευμένος από τον Άντερς Εκ. Η πιο διάσημη παρτίδα σκάκι στην ιστορία του σινεμά, δεν είναι παρά μια κλεψύδρα που μετρά το χρόνο που απομένει, καθώς στο τέλος, όλοι μαζί, θα σύρουν τον χορό προς την χώρα του σκότους, στην κλασική σεκάνς ανθολογίας (μια από τις διασημότερες του μπεργκμανικού έργου), με την οποία κλείνει η ταινία. Όλοι εκτός... από την οικογένεια των πλανόδιων τσιρκολάνων, μόνιμων θαμώνων των ταινιών του, απέναντι στους οποίους ο Μπέργκμαν έδειξε πάντα μια αμέριστη συμπάθεια και συμπαράσταση, γιατί τελικά η οραματική φαντασία, η τέχνη των πληβείων και των λαϊκών (οι μόνοι γνήσιοι καλλιτέχνες), είναι και οι μόνοι που γλιτώνουν από το δρεπάνι του χάρου, καθώς είναι και οι μόνοι που τιμούν και υμνούν το θαύμα της ζωής.  Η εκπληκτική ασπρόμαυρη φωτογραφία, στην οποία η ταινία οφείλει πολλά, είναι του σπουδαίου Γκούναρ Φίσερ (μόνιμου συνεργάτη του Μπέργκμαν στο πρώτο μισό της καριέρας του - στο άλλο μισό παίρνει την σκυτάλη ο επίσης σπουδαίος Σβεν Νίκβιστ), ενώ στο κεντρικό δίδυμο δεσπόζουν ο θαυμάσιος Μαξ Φον Σίντοφ (στην πρώτη του συνεργασία με τον σκηνοθέτη) και ο Γκούναρ Μπιόρνστραντ, κορυφαίος όλων των αντρών ηθοποιών με τους οποίους συνεργάστηκε ο σουηδός δημιουργός, ο οποίος υπήρξε ως γνωστόν, κυρίως σκηνοθέτης γυναικών.

  • Ειδικό βραβείο Κριτικής Επιτροπής Φεστιβάλ Καννών 1957 


Μέσα από το σπασμένο καθρέφτη / Såsom i en spegel
Σουηδία, 1961
Σκηνοθεσία: Ingmar Bergman, Ασπρόμαυρη, 90΄

Σ’ ένα νησί, την περίοδο των διακοπών, τέσσερα άτομα βγαίνουν στην παραλία, μετά το μπάνιο: Ο Ντάβιντ, συγγραφέας που ταξιδεύει συνεχώς και μόλις έχει επιστρέψει από το εξωτερικό, η Κάριν η κόρη του με διανοητικές διαταραχές και άρρωστη ψυχικά, ο σύζυγός της Μάρτιν που είναι γιατρός και ο μικρός αδελφός της Μίνους. Τα δύο αδέλφια γιορτάζουν τη σύντομη επίσκεψη του πατέρα, παίζοντας ένα μικρό θεατρικό έργο που έγραψε ο Μίνους με τίτλο «Η τέχνη φάντασμα» και το οποίο αναφέρεται σ’ έναν ποιητή, που αντί να τολμήσει να αγαπήσει, γράφει για την αγάπη, κλεισμένος στην εγωιστική μοναξιά της τέχνης του. Ουσιαστικά, είναι μια μομφή ενάντια στον μονίμως απόντα πατέρα που δεν μπορεί, ούτε νοιάζεται να επικοινωνήσει με τα παιδιά του. Το έργο ενοχλεί τον Ντάβιντ, ο οποίος δυσφορεί πιάνοντας το μήνυμα. Στη διάρκεια της νύχτας η Κάριν άγρυπνη και σε υπερένταση, περιπλανιέται μέσα στο σπίτι, η ψυχική της κατάσταση επιδεινώνεται και στην ταπετσαρία ενός άδειου δωματίου, νομίζει πως βλέπει μορφές και ακούει ήχους που την προσκαλούν  κάπου αλλού, σ’ έναν τόπο άγνωστο. Το πρωί, επωφελούμενη της απουσίας του πατέρα της διαβάζει κρυφά το ημερολόγιό του, ανακαλύπτοντας ότι εκείνος -παρόλο που είναι μακριά- παρακολουθεί συστηματικά την αρρώστια της, η οποία ουσιαστικά είναι ανίατη. Θα μοιραστεί την  αγωνία της με το αδελφό της, με τον οποίο διατηρεί μια διφορούμενη ερωτικά σχέση, η κατάστασή της θα επιδεινωθεί και ενώ ο άντρας της, τής κάνει μια ηρεμιστική ένεση, αυτή μέσα σε ντελίριο λέει: «Άνοιξα την πόρτα και εμφανίστηκε ο Θεός με την μορφή αράχνης και σκαρφάλωσε πάνω  μου, κοιτάζοντάς με ψυχρά στα μάτια». Στο τέλος, ενώ το νοσοκομειακό ελικόπτερο παίρνει την Κάριν, ο Μίνους συνομιλεί με τον πατέρα του για το νόημα της αγάπης.
«Τώρα βλέπουμε μέσα από έναν καθρέφτη. Τώρα είμαστε πρόσωπο με πρόσωπο». Με μότο την φράση αυτή - από την προς Κορινθίους επιστολή που αποτελεί το κλειδί το οποίο ανοίγει τις πύλες της Ιστορίας – η ταινία αποτελεί το πρώτο μέρος της περίφημης τριλογίας της σιωπής του Θεού (που περιλαμβάνει τις ταινίες Μέσα από τον σπασμένο καθρέφτη, Χειμωνιάτικο φως (Κοινωνούντες) και Σιωπή) και είναι τοποθετημένη σε κομβικό σημείο, ακριβώς στο κέντρο του μπεργκμανικού έργου. Εδώ ο σουηδός δημιουργός ρισκάρει, σκύβοντας και κοιτάζοντας την απύθμενη άβυσσο της ψυχής, προσδίδοντας φιλοσοφικό βάθος και βάρος στο έργο του και ακροβατώντας  πάνω στο υπαρξιακό κενό του σύγχρονου ανθρώπου. Η κάμερα «βυθίζεται» στα εσωτερικά τοπία των ηρώων, αποτυπώνοντας με τρομακτική ενάργεια τον διαταραγμένο ψυχισμό της Κάριν. Ο Μπέργκμαν την παρακολουθεί να απομακρύνεται από την επιφάνεια του πραγματικού, περνώντας από το ένα επίπεδο στο άλλο, μέχρι να φτάσει στον πάτο μια ψυχικής κόλασης, σ ’έναν τόπο μυστικό, ανοίκειο και ολοσκότεινο, όπου ο Θεός εμφανίζεται με την μορφή μιας φρικαλέας αράχνης. Αυτή η πτώση της ηρωίδας  στον μέσα κόσμο, της τρέλας και της παράνοιας, εξαναγκάζει τους ανθρώπους που είναι γύρω της (πατέρας – σύζυγος - αδελφός), να κοιτάξουν για πρώτη φορά τον εαυτό τους στον καθρέφτη της ψυχής τους, να αντικρίσουν για πρώτη φορά ο ένας τον άλλο, να διανύσουν την απόσταση που τους χωρίζει και να συναντηθούν στην τελική σκηνή, ανακαλύπτοντας πως η αγάπη (ακόμα και στην πιο απαγορευμένη της μορφή) και μόνον η αγάπη, μπορεί να γεμίσει (πιθανόν), το ψυχικό τους κενό, σ’ έναν κόσμο όπου ο Θεός μοιάζει να έχει σιωπήσει οριστικά. Γυρισμένη με λιτότητα, ακρίβεια και μεγάλη στυλιστική καθαρότητα (δια χειρός του σπουδαίου Σβεν Νίκβιστ, στη δεύτερη συνεργασία του με τον σκηνοθέτη) στο νησί Φάρο, η ταινία φαντάζει εγκεφαλική (και είναι), αλλά ταυτόχρονα πάλλεται στον πυρήνα της από τη αδήριτη ανάγκη της επικοινωνίας και της ανθρώπινης επαφής. Και πάλι (μετά την Έβδομη σφραγίδα) το κεντρικό αντρικό δίδυμο Γκούναρ Μπιόρνστραντ και Μαξ Φον Σίντοφ, στέκεται στο ύψος της ανυπέρβλητης  ερμηνείας (ηθικά και σωματικά επίπονης) της μούσας (πρώτης ανάμεσα σε πολλές ισάξιες) Χάριετ Άντερσον.  

  • Όσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας 1962
  • Βραβείο Διεθνούς Ένωσης Καθολικών για τον Κινηματογράφο στο Φεστιβάλ Βερολίνου 1962
Κραυγές και ψίθυροι / Viskningar och rop
Σουηδία, 1972 
Σκηνοθεσία: Ingmar Bergman, Έγχρωμη, 87΄

Σ ’ένα υποστατικό στις αρχές του αιώνα, η Άγκνες πεθαίνει χτυπημένη από τον καρκίνο μέσα σε αφόρητους πόνους και της συμπαραστέκεται με αφοσίωση και αγάπη, η πιστή υπηρέτρια του σπιτιού, Άννα. Όταν οι δύο αδελφές της, η Κάριν και η Μαρία έρχονται να σταθούν στο πλάι της ετοιμοθάνατης, οι σχέσεις ανάμεσά τους- παρά την εγγύτητα του θανάτου- είναι εξαιρετικά τεταμένες και προβληματικές. Γύρω τους, ο γιατρός, οικογενειακός φίλος και πρώην εραστής της Μαρίας, ο σύζυγος της οποίας έχει αποπειραθεί να αυτοκτονήσει, ο αντιπαθητικός άντρας της Κάριν που την οδήγησε σε μια αποτρόπαια πράξη ενάντια στον ίδιο της τον εαυτό. Όλοι τους  μοιάζουν να είναι κλεισμένοι εγωιστικά στους εαυτούς τους,  χωρίς να έχουν την παραμικρή διάθεση ουσιαστικής επικοινωνίας με τους υπόλοιπους και η Άννα, η μόνη που νοιάζεται πραγματικά για την γυναίκα που αργοπεθαίνει, είναι και η μόνη που δεν έχει κανένα συγγενικό δεσμό μαζί της. Όταν η Άγκνες πεθαίνει, «εμφανίζεται» για μια τελευταία  φορά, από τον άλλο κόσμο, ικετεύοντας τις αδελφές της να συμφιλιωθούν μεταξύ τους. Μάταια όμως. Επιστρέφοντας από την κηδεία, οι δύο οικογένειες τακτοποιούν ψυχρά τις κληρονομικές υποθέσεις και η Άννα που είναι πια ανεπιθύμητη φεύγει. Τα όποια συναισθήματα αδελφικής αγάπης έχουν κι αυτά πεθάνει. Στο οριστικά άδειο κι έρημο πατρικό σπίτι, το μόνο που  θα μείνει θα είναι οι αναμνήσεις της απατηλής ευτυχίας της νιότης, έτσι όπως θα ζωντανεύουν μέσα από το ημερολόγιο της Άγκνες.
 «Αγαπητοί μου φίλοι, να που θα κάνουμε και πάλι μια ταινία μαζί... Η ιδέα της ταινίας γυρίζει αδιάκοπα μέσα στο μυαλό μου και μοιάζει με χείμαρρο, γοργό και σκοτεινό: πρόσωπα, κινήσεις, φωνές, χειρονομίες, κραυγές, ψίθυροι, ίσκιοι, φως, ατμόσφαιρες και όνειρα... Τίποτα το συγκεκριμένο, τίποτα το αληθινά χειροπιαστό, εκτός από μια φευγαλέα αίσθηση. Με δυο λόγια, εντυπώσεις, ένα όνειρο, μια νοσταλγία, μια ελπίδα, ίσως κάποιος φόβος, μια απειλή που ποτέ δεν εκφράζεται φανερά... Η δράση εκτυλίσσεται στις αρχές του αιώνα. Γυναίκες με φορέματα κομψά, ακριβά, που τις καλύπτουν την ίδια στιγμή που τις προβάλλουν. Τα εσωτερικά  του σπιτιού πρέπει να έχουν μια συγκεκριμένη φωτεινότητα... αυγές που να μην μοιάζουν με τα δειλινά... απαλές ανταύγειες ξύλου... ένα φως μυστηριακό και θαμπό, όμοιο μ’ αυτό μιας μέρας που χιονίζει... το αργό σβήσιμο μιας λάμπας πετρελαίου... η τρυφεράδα των ηλιόλουστων φθινοπωρινών ημερών... ένα κερί χαμένο στα σκοτάδια της νύχτας... ίσκιοι που σαλεύουν ξαφνικά, όταν μια μορφή διασχίζει τις μεγάλες κάμαρες. Θα υπάρξει ωστόσο μια ιδιομορφία: όλα τα εσωτερικά θα είναι κόκκινα, με πολλές και διαφορετικές αποχρώσεις. Μη με ρωτήσετε γιατί, δεν ξέρω να σας απαντήσω... Το μοναδικό που μπορώ να σκεφτώ είναι ότι το χρώμα αυτό αφορά κάτι εσωτερικό. Από μικρός φανταζόμουν πάντα την ψυχή σαν μια υγρή μεμβράνη με κόκκινες αποχρώσεις...».
                                                                                                           Ίνγκμαρ Μπέργκμαν
                                                                       (απόσπασμα από το σενάριο της ταινίας)

  • Όσκαρ καλύτερης φωτογραφίας στον Σβεν Νίκβιστ 1974
  • Μεγάλο Ειδικό τεχνικό βραβείο Φεστιβάλ Κανών 1973
  • Καλύτερη ταινία του Κύκλου Κριτικών Κινηματογράφου της Νέας Υόρκης